Het is velen al jaren een doorn in het oog, de gebrekkige afspraken rondom data-(her)gebruik in de agrarische sector. Voor de open teelten werkt een consortium nu aan betere afspraken en een verbeterde gedragscode voor dataverwerkers. Kern hiervan is de erkenning van de rol van de teler in de zeggenschap over data verzamelen en data delen.

DATA op ORDE in de OPEN TEELTEN (DOOPT) is een privaat-publieke samenwerking van 10 partijen die met elkaar de afspraken over het inwinnen, gebruiken, delen en verwaarden van data beter willen regelen. Centraal hierin is het borgen van het belang van de teler en die meer zeggenschap geven over wat er met data van het boerenbedrijf gebeurt. Zeker met de nieuwe technische mogelijkheden, op het vlak van dataopslag, -verwerking en -analyse is dit van toenemende zorg.

“We zijn helemaal niet tegen data-delen” zegt initiatiefnemer en trekker Tamme van der Wal van BioScope BV, “maar we merken dat telers weerstand ontwikkelen omdat hun rechten vaak slecht geborgd worden en transparantie ontbreekt.” Uitgangspunt van DOOPT is de bestaande gedragscode over datagebruik, die door BO Akkerbouw enkele jaren geleden is ontwikkeld en als basisnorm geldt in de sector. Deze gedragscode is echter aan actualisatie toe, vanwege onder andere nieuwe technologische ontwikkelingen en door nieuwe Europese regelgeving in de Data Act. “We werken een nieuwe versie van de gedragscode omdat telers en bedrijven in de sector meer duidelijkheid willen”, zegt André Hoogendijk, directeur van BO Akkerbouw en mede-initiatiefnemer. “Ook hebben we met LNV en RVO en WUR goed nagedacht over de datapositie van de boer en het belang van goede afspraken voor digitalisering. We willen de innovatie op dat gebied blijven ondersteunen”. BO Akkerbouw heeft samen met LNV, RVO en WUR een roadmap ontwikkeld genaamd ‘Naar een data-ecosysteem in de open teelten’. In deze roadmap zetten we een gezamenlijke lijn vanuit sector, overheid en wetenschap neer om meer duidelijkheid te geven en om partijen aan te spreken over hoe men met data omgaat. De Europese Data Act geeft daar ook al handvatten voor, maar laat ook nog ruimte tot sectorspecifieke invulling. En daar gaan wij aan werken”, aldus André Hoogendijk.

De activiteiten in de PPS worden uitgevoerd door de WUR onder leiding van senior onderzoeker dr. ir. Corné Kempenaar. “Data is de kern van precisielandbouw en levert telers de mogelijkheid om te blijven leren en verbeteren” begint Kempenaar, “maar data wordt ook in toenemende mate gebruikt ter onderbouwing en controle van verplichtingen – hetzij naar afnemers, hetzij naar de overheid”. Hij verwijst hiermee onder andere naar de ontwikkelingen van prestatie-indicatoren voor het belonen van gereduceerde milieu- of klimaatimpact van landbouwbedrijven. “We onderzoeken hoe data liefst eenmalig ingewonnen en voor al die doelen gebruikt kan worden. Dat is naast een moderne aanpak van data infrastructuur, vooral ook een kwestie van goede afspraken, duidelijke doelen en vooral transparantie en het bieden van vertrouwen”. Dat laatste wordt vaak samengevat met het woord Governance: de bestuurlijke structuren voor het uitvoeren van afspraken en beleid, de controle op deze uitvoering, de verdeling van macht over partijen en de gedragsregels en principes van organisaties en samenwerkingen. “Bijvoorbeeld in ons onderzoek met precisielandbouw voorlopers in NPPL komen we veel vragen tegen over de zeggenschap over de eigen data” zegt Kempenaar. “Vaak wordt er met een simpel vinkje toestemming gevraagd voor data gebruik waarna het zicht verdwijnt op wat er met data gebeurt”. Hoogendijk vult aan: “Het risico dat data out-of-context wordt gebruikt neemt ook toe door de steeds lagere barrières voor koppeling van data. Boeren verliezen de grip op hun data en daarmee het vertrouwen in dit soort koppelingen”.

“In de afgelopen jaren hebben partijen die als eersten voordeel zagen in het verzamelen en analyseren van data veel databases ontwikkeld. Echter de toegenomen bewustwording over de rol van die data heeft meer telers doen beseffen dat het allemaal niet vanzelfsprekend is om je hele bedrijfsvoering te delen met overheid of keten” ligt Van der Wal toe. “Daarom werken we met bedrijven, sectorpartijen en WUR samen om meer transparantie en borging over de zeggenschap van telers te maken, onder andere met heldere doelstellingen en controleerbare afspraken.” De bedrijfsleven partners investeren in deze samenwerking en de overheid legt een deel bij om in deze PPS tot resultaten te komen.

Alle partijen die data van telers verwerken of willen verwerken worden uitgenodigd om ook mee te doen en zich aan te melden.