Colombia is één van ’s werelds grootste producenten van bananen. In de productieketen komen veel reststromen vrij waar nu niets mee gebeurt. Maar wat als je van deze reststromen een biologisch afbreekbaar plasticfolie kan maken, waar de bananen ook in verpakt kunnen worden?

Met deze uitdaging is een team van Wageningen University & Research samen met bedrijven uit Nederland en Colombia, waaronder RB Biobased institute BV (onderdeel van de Rodenburg groep) aan de slag gegaan via het Seed Money Project ‘Starch from residues for starch plastics in Colombia’. Zij onderzochten met elkaar of het mogelijk is om met de restproducten van bananen een 100% biologisch afbreekbare plasticfolie te maken die gebruikt kan worden als hoogwaardig verpakkingsmateriaal.

Onderzoeker Fresia Alvarado Chacon, werkzaam bij Wageningen Food & Biobased Research en specialist op het gebied van duurzame plastics, begeleidde het project. De onderzoekers zijn gestart met het inventariseren van de reststromen: wat voor reststromen zijn er, waar wordt het geproduceerd en wat zit erin? Bij de start van het project zijn ook andere gewassen en reststromen onder de loep genomen, maar de banaan rolde er als meest geschikt uit. “De banaan is een belangrijk exportproduct voor Colombia en Nederland is een grote importeur. De belangen – en dus de kansen – zijn groot. Daarnaast is de keten relatief simpel: de banaan wordt op de plantage geproduceerd, gewassen, verpakt, naar de haven vervoerd en per boot geëxporteerd. Er zitten weinig schakels in de keten waar je rekening mee moet houden.”

Groene bananen

De volgende stap was om te kijken wat het grootste restproduct is bij de productie van bananen. De vruchten worden groen geplukt en gaan na het verpakken met de boot naar Europa. Tijdens de bootreis worden de bananen gekoeld zodat ze minimaal verder rijpen. Na een speciaal rijpingsproces op de plaats van bestemming belanden de (bijna) gele exemplaren in de schappen van de supermarkt. Voordat de bananen op de boot gaan, wordt er een selectie gemaakt, vertelt Fresia. “Soms zijn ze beschadigd of voldoen ze niet aan de afmetingen waardoor ze niet geschikt zijn voor de export. Een deel van deze ‘afgekeurde’ bananen gaat naar de lokale markt, maar de Colombianen zijn zelf ook kieskeurig waardoor er jaarlijks zo’n 315 kiloton groene bananen op de afvalberg belanden. Dat is bijna 20% van de totale productie.”

Zetmeel

Nadat duidelijk was dat de groene bananen een geschikte ‘reststroom’ waren, is er een haalbaarheidsonderzoek gedaan met de bananen zelf. Via een Nederlandse importeur kregen de onderzoekers een partij groene bananen die ze zijn gaan drogen en vermalen, om vervolgens te kijken hoeveel zetmeel erin zit. “De bioplastics die nu ingezet worden voor folies, zijn meestal op basis van aardappelzetmeel en andere componenten. Zetmeel is een belangrijke grondstof voor bioplastics. We waren blij verrast met de uitkomst: er zit meer dan 70% zetmeel in groene bananen.”

Met voldoende zetmeel in de bananen, was de volgende vraag: is dit zetmeel een geschikte grondstof voor bioplastics? Dat was volgens Fresia nog een flinke uitdaging, omdat voor het maken van een plasticfolie heel veel kilo’s groene bananen nodig zijn. “Maar het is tijdens dit project gelukt om aan te tonen dat het mogelijk is om van bananenzetmeel een folie te maken van goede kwaliteit: een nieuw hoogwaardig product dat de huidige – vervuilende – plastics op basis van aardolie zou kunnen vervangen.”

Duurzame keten

In de waardeketen van bananen komt veel plastic kijken. Niet alleen voor het verpakken van de bananen, maar ook bij de teelt zelf om de rijpende bananentrossen te beschermen tegen vogels en insecten. Door al dit plastic te vervangen door bioplastics, gemaakt van de bananen zelf, worden deze vruchten volgens Fresia een stuk duurzamer. “Als je de verduurzaming aan het begin van de keten doorvoert, in het land van herkomst, ontstaat er een meer duurzame keten met veel minder afval. Dat is goed voor de lokale bevolking, het milieu en de Nederlandse importeur van Colombiaanse bananen.”

Vervolg

Het doel van een Seed Money Project is partijen aan elkaar te verbinden zodat ze met elkaar ‘ontdekken’ wat de mogelijkheden zijn voor internationale activiteiten. Dat is goed gelukt in dit project: de betrokken Nederlandse en Colombiaanse partijen zijn enthousiast over de eerste resultaten en willen met elkaar verder. “We hebben bewezen dat het mogelijk is om met zetmeel uit bananen een folie te ontwikkelen. Maar voor de verdere productontwikkeling is er meer onderzoek, tijd en budget nodig. De partners willen hiermee door en zijn plan om hier via een publiek-private samenwerking (PPS) mee verder te gaan.”

In dit vervolgonderzoek moet ook gekeken hoe de technologie om zetmeel uit de bananen te halen ter plekke georganiseerd kan worden. “Daar zijn we in dit onderzoek niet aan toegekomen, maar het is natuurlijk wel belangrijk dat daar waar de bananen geproduceerd worden, ook de reststromen omgezet kunnen worden in bioplastics of andere hoogwaardige producten”, vertelt Fresia.

Bananenplastic

Het project heeft veel ondersteuning gekregen vanuit de Nederlandse ambassade in Colombia. “Colombia loopt voorop als het gaat om duurzaamheid. De ambities zijn groot en dat moet ook wel. Uit een onlangs gepubliceerd rapport van de Food and Agriculture Organization (FAO) over het gebruik van plastics in de landbouw blijkt dat de banaan een van de grootste vervuilers in Zuid-Amerika is qua plastics. Ik hoop dat we met dit onderzoek een eerste aanzet hebben gegeven en ‘bananenplastic’ over tien jaar een gangbaar product is. Hoe mooi zou het zijn als bananen in toekomst met behulp van hun eigen reststromen verpakt kunnen worden?”

De Topsectoren Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en Agri & Food een doen jaarlijks oproep voor nieuwe Seed Money Projecten. In deze projecten onderzoeken consortia van bedrijven samen met Wageningen University & Research hoe en met wie een bepaald vraagstuk kan worden opgelost. Vaak resulteert een Seed Money Project in een plan van aanpak dat in een vervolgtraject wordt uitgerold. De volgende oproep voor nieuwe projecten wordt naar verwachting in oktober 2022 geopend.