Hoe mooi zou het zijn als je met één muisklik kunt achterhalen of een product of ingrediënt op maatschappelijk verantwoorde wijze is geproduceerd? Op dit moment is dat nog toekomstmuziek, maar landbouweconoom Petra Berkhout (WECR) werkt met een groep onderzoekers hard aan een dashboard waarmee dat mogelijk wordt. Port of Amsterdam wil het dashboard gebruiken om de verduurzaming van aangevoerde grondstoffen flink aan te jagen.

Steeds meer consumenten en bedrijven zien het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen in en willen er rekening mee houden bij hun aankopen. Maar hoe weet jij nu dat bijvoorbeeld jouw koffie zuivere koffie is? En dus geproduceerd is zonder kinderarbeid en zonder ontbossing? “De grote bedrijven weten meestal goed onder welke omstandigheden hun grondstoffen zijn verbouwd. Zij hebben directe lijnen met hun leveranciers, hebben de macht om eisen te stellen en hebben de menskracht om te controleren of aan die eisen wordt voldaan. Voor kleinere bedrijven is dat een stuk lastiger. Zeker als ze ook nog eens veel verschillende producten importeren is het ondoenlijk om de oorsprong van jouw grondstoffen te achterhalen.”, zegt Petra Berkhout. “Voor consumenten is het al helemaal geen doen. Met als gevolg dat claims van bedrijven niet controleerbaar zijn.”

Definities bepalen bruikbaarheid
Om daar verandering in te brengen heeft Berkhout vorig jaar een Seed Money Project (SMP) uitgevoerd. In een SMP krijgt een groepje onderzoekers en bedrijven de ruimte om in kaart te brengen hoe en met wie ze een bepaald vraagstuk kunnen oplossen. Berkhout: “Wij hebben voor Port of Amsterdam onderzocht hoe je de MVO-aspecten van productstromen kunt achterhalen. We hebben daarvoor soja uit Brazilië als testcase gebruikt.” Ze heeft geïnventariseerd welke publiek toegankelijke databases gegevens bevatten over maatschappelijk verantwoord ondernemen. “Het bleek dat de milieuaspecten van de sojateelt al vrij goed in kaart zijn gebracht. De sociale aspecten krijgen echter nog weinig aandacht.” Daarnaast heeft ze gekeken hoe je de gegevens uit de verschillende bronnen aan elkaar kunt koppelen. “Dat is nog best lastig,” zegt Berkhout: “Veel databases gebruiken hun eigen definities. Zo kan de ene database een gebied als ‘ontbost’ aanmerken als het in de afgelopen eeuw is ontgonnen, terwijl een andere database een termijn van vijf jaar hanteert. Het is dus zaak om helder te maken welke definities zijn gebruikt.” Ondanks de haken en ogen wist Berkhout een redelijk goed beeld te krijgen van de productieomstandigheden van soja in de verschillende regio’s in Brazilië.

Meer dan alleen vertrouwen in breder vervolg
“Er lopen honderden productstromen door de Amsterdamse haven”, vertelt Mark Hoolwerf, Area manager van consortiumpartij Port of Amsterdam: “Het is daarom een flinke uitdaging om in kaart te brengen welke duurzaamheidsuitdagingen spelen in welke keten. Wij kiezen ervoor om de verduurzaming van handelsketens die door onze haven lopen aan te jagen en daarvoor heb je goed gefundeerde inzichten nodig. We hebben uit het project meer gehaald dan alleen vertrouwen in een breder vervolg. De resultaten hebben ons namelijk ook geholpen bij de formulering van ons MVO-beleid voor nieuwe vestigingen, onder andere door richting te geven aan wat voor vragen we kunnen stellen aan partijen die zich mogelijk willen vestigen in onze haven.   De SMP-resultaten geven ons een handvat in wat we van wie kunnen verlangen, omdat het ons helpt in het vaststellen van de specifieke duurzaamheidsuitdagingen en de onderliggende dynamiek.”

Alle belangrijke productstromen in één database
Het door Hoolwerf genoemde bredere vervolg komt er. Berkhout: “In het SMP hebben we geleerd waar je tegenaan loopt bij het inzichtelijk maken van bestaande gegevens en hoe we die hordes kunnen nemen. We hebben inmiddels een nieuw Topsector-project toegekend gekregen waarin we voor de belangrijkste grondstoffen de input van een groot aantal databases bijeen brengen in een dashboard. Ik vind het voorwerk dat we gedaan hebben bijzonder waardevol en ik verwacht dat we in ons nieuwe project nu snel stappen kunnen zetten. Over twee à drie jaar moeten we echt al een heel eind zijn met het dashboard en kunnen bedrijven en consumenten beter gefundeerde keuzes maken wat betreft hun aankopen.”

Iedereen wordt er beter van
Port of Amsterdam is ook bij het PPS-project betrokken. Hoolwerf: “Het dashboard helpt ons om invulling te geven aan de verduurzaming van handelsketens die door de Amsterdamse haven lopen. Dit kan vervolgens ook een positieve impact hebben op de verduurzaming van de Nederlandse voedingsindustrie die grondstoffen via Amsterdam laat aanvoeren. Daarnaast kunnen ook andere bedrijven gebruik gaan maken van het dashboard en zo snel de MVO-aspecten van hun grondstoffen in beeld krijgen. Daar wordt uiteindelijk iedereen beter van.”

Jaarlijks doen de Topsectoren Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen een oproep voor nieuwe Seed Money Projecten. In deze projecten onderzoeken consortia van bedrijven samen met Wageningen University & Research hoe en met wie een bepaald vraagstuk kan worden opgelost. Vaak resulteert een Seed Money Project in een plan van aanpak dat in een vervolgtraject wordt uitgerold. De volgende oproep voor nieuwe projecten wordt naar verwachting in oktober 2022 geopend.